- Γκαντάρα
- Αρχαία περιοχή της Ινδίας. Τα όρια της Γ. αμφισβητούνται από τους νεότερους αρχαιολόγους. Ο Ηρόδοτος τον 5o αι. π.Χ. χρησιμοποίησε πρώτος το όνομα Γανδάριοι για να χαρακτηρίσει τους κατοίκους της περιοχής Ν του Χιντοκούς. Από αυτή τη μαρτυρία καθώς και από αναφορές του αρχαίου ιστορικού Στράβωνα και των Κινέζων περιηγητών Φαχσιέν και Χσουάν Τσανγκ, μπορούμε να την ορίσουμε ως την περιοχή που την εποχή της αγγλικής κατοχής των Ινδιών ονομαζόταν Πεσαβάρ και εκτεινόταν από την άνω κοιλάδα του Σουάτ έως το Κασμίρ από το ένα μέρος και τη Βακτρία από το άλλο. Συχνά αναφέρεται ως Χώρα των Σπηλαίων. Στην περιοχή αυτή αναπτύχθηκε μια τέχνη που ονομάζεται τέχνη της Γ. Αυτή γεννήθηκε από την συνεύρεση της ανατολικής θρησκείας του βουδισμού (από τις Ινδίες) και ελληνορωμαϊκών επιρροών από τα δυτικά. Οι δυτικές επιδράσεις φαίνονται στην κλασική στάση και απόδοση των μορφών. Έτσι, οι θεότητες εμφανίζονται με ανθρώπινη μορφή και ο Βατζραπάνι, ο σύντροφος του Βούδα, αναπαριστάνεται ως Δίας ή Σειληνός ή Ρωμαίος ραβδούχος. Από την άλλη πλευρά, η αμφίεση, η διακόσμηση, η αυστηρή και μετωπική στάση έχουν περσική προέλευση.
Η περίοδος κατά την οποία άκμασε η τέχνη της Γ. αμφισβητείται, φαίνεται όμως πως χρονολογείται μεταξύ 1ου αι. π.Χ., όταν οι περσικής καταγωγής Σάκες εκτόπισαν τους Έλληνες της περιοχής, και 5ου αι. μ.Χ., όταν οι Ούννοι επέδραμαν στη χώρα. Η ακμή του πολιτισμού της Γ. τοποθετείται στον πρώτο και δεύτερο αιώνα της δημιουργίας του. Η γλυπτική είναι η κυριότερη και αρτιότερη έκφραση της τέχνης της Γ. Ουσιαστικά δεν υπάρχουν ίχνη ζωγραφικής και αρχιτεκτονικής, εκτός από λίγα δείγματα στούπας, που μαρτυρούν εξέλιξη προς πιο εκλεπτυσμένες μορφές θόλου. Η εξαιρετική ιστορική αξία της γλυπτικής της Γ. προκύπτει από τον συνδυασμό την ελληνικής τέχνης με τον ινδικό θρησκευτικό και φιλοσοφικό κόσμο. Η γλυπτική επεξεργάστηκε, επίσης, την ανθρωπομορφική εικονογραφία του Βούδα και της διδασκαλίας του, που στην ανεικονική ινδική τέχνη εμφανίζονταν με σύμβολα· τέλος διέδωσε τη βουδιστική τέχνη σε όλη την κεντρική και ανατολική Ασία. Σημαντικότερα κέντρα καλλιτεχνικής παραγωγής της Γ. υπήρξαν το Πουσκαταβάτι και η Ταξίλη.
«Κεφάλι Βοδισάτβα», γλυπτό του 3ου-5ου αι. μ.Χ., αντιπροσωπευτικό δείγμα της τέχνης της Γκαντάρα, στην οποία παρουσιάζεται μια σύνθεση στοιχείων εμπνευσμένων τόσο από το ελληνικό πνεύμα όσο και από την ινδική φιλοσοφία και θρησκεία (Εθνικό Μουσείο Ανατολικής Τέχνης, Ρώμη· φωτ. Igda).
Dictionary of Greek. 2013.